Kilka dni temu minęło dokładnie pół roku od tego jak zadaliśmy pytanie: „Czy lata 2020/2021 będą złotą erą dla frankowiczów?”. Dziś po 6 miesiącach obserwacji (tak na przykładzie spraw prowadzonych przez naszą kancelarię jak i inne w całym kraju) można z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, że teza artykułu sprzed półrocza była słuszna – widoczna jest pozytywna tendencja w orzecznictwie sądów w całym kraju.
Geneza problemu
Zanim przejdziemy jednak do szczegółowej analizy nurtów, które mają obecnie miejsce w orzecznictwie spróbujmy – dla osób, którym tematyka niniejsza nie jest jeszcze do końca znana – pokrótce przedstawić istotę problemu kredytów waloryzowanych do kursu franka szwajcarskiego. Zacznijmy od tego, że okres największej popularności kredytów frankowych przypada na lata 2006 – 2008 kiedy to banki udzieliły blisko 500 tysięcy tego rodzaju zobowiązań. Atrakcyjny kurs franka szwajcarskiego oraz niskie oprocentowanie kredytów sprawiły, że wielu kredytobiorców nie zwróciło uwagi na fakt, iż są to kredyty objęte ryzykiem walutowym. Powyższe jest nie bez znaczenia w sytuacji, gdy w momencie podpisywania umowy kredytowej frankowicz będąc konsumentem w rozumieniu przepisów prawa cywilnego nie miał świadomości jakie konsekwencje niesie za sobą wahanie kursu waluty.
Kredyty frankowe to potoczna nazwa kredytów powiązanych z walutą franka szwajcarskiego. Wyróżnić należy dwie główne kategorie tego typu zobowiązań, są to: kredyt indeksowany do CHF oraz kredyt denominowany do CHF. Wskazać przy tym należy, że między kredytami frankowymi nie są znaczne – w praktyce różni je jedynie waluta, w jakiej wyrażona jest kwota zobowiązania w umowie kredytowej lub w jakiej następuje wypłata. Rodzaj kredytu może mieć jednak wpływ na dochodzenie roszczeń od banku oraz sposób prowadzenia sprawy – w zależności od indywidualnej sytuacji kredytobiorcy powinny zostać podjęte inne działania.
Kierunki orzecznicze
Światełkiem w tunelu, a jednocześnie przyczynkiem do kaskady zdarzeń okazało się orzeczenie Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 roku w sprawie o kredyt frankowy (sygn. V CSK 382/18). Wyrokiem tym Sąd Najwyższy unieważnił umowę kredytu indeksowanego (Santander). SN stwierdza, że klauzule indeksacyjne są abuzywne i nie wiążą kredytobiorcy oraz wskazał, że jego wcześniejsze stanowisko o możliwości dopuszczenia uzupełnienia umowy kursem średnim NBP było błędne. Po raz pierwszy SN stwierdził, że taka konstrukcja umowy, a więc wadliwy mechanizm indeksacji, może prowadzić do nieważności jej całej. W konsekwencji powyższego – w przedmiocie rozliczenia stron – Sąd Najwyższy wskazał na teorię dwóch kondykcji, które potwierdziło wcześniejsze rekomendacje Rzecznika Finansowego. Szerzej na ten temat piszemy tutaj.
Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 20 grudnia 2020, syn. akt XXV C 1597/17, stwierdził nieważność umowy o kredyt indeksowany do CHF wskazując, że jej “odfrankowienie” byłoby niezgodne z prawem tj. sprzeczne z unijnym rozporządzeniem w sprawie wskaźników finansowych, tzw. BMR. W uzasadnieniu Sąd zauważył, że 1 stycznia 2018 r. weszło w życie rozporządzenie 2016/1011 w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne, tzw. rozporządzenie BMR. Zgodnie z nim banki są uprawione do stosowania tylko wskaźników spełniających jego wytyczne. LIBOR spełnia oczywiście jego wymogi, ale nie odnosi się jednak do polskich realiów gospodarczych. W konsekwencji Sąd uznał, że umowa kredytu hipotecznego w złotówkach, oprocentowana według wskaźnika LIBOR – jest sprzeczna z powołanym rozporządzeniem, a zatem nieważna z mocy art. 58 par. 1 kc.
Na nieważność umowy kredytowej wskazywały w ostatnim czasie także m.in. Sądy (prawomocnie jak i nieprawomocnie): Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie, wyrokiem z dnia 8 listopada 2020 r., sygn. akt: VI C 2260/18, Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 26 października 2020 r. sygn. akt I ACa 215/20, Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 21 października 2020 r. sygn. akt XXV C 126/19, Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 21 lipca 2020 r. sygn. akt II C 461/19, Sąd Okręgowy w Lublinie, wyrokiem z dnia 29 października 2020 r., sygn. akt I C 10/19.
Wskazać należy także na kluczowe rozstrzygnięcia sądów szczecińskich, z których najistotniejszy (bowiem pierwszy prawomocny) jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie. Oddalając apelację banku Sąd Apelacyjny w wyrokiem z dnia 19 listopada 2020 roku sygn. akt I ACa 265/20 potwierdził, to co ustalił Sąd Okręgowy w Szczecinie, a więc m.in. wskazał na stwierdzenie nieważności umowy kredytowej.
Podsumowanie
Konkludując – ostatnie pół roku pokazało, że unieważnianie umów frankowych oraz stosowanie teorii dwóch kondycji wyrasta na stałą tendencję w orzecznictwie co pozwala z optymizmem patrzeć na nadchodzący 2021 rok.
